Piotrków także miał swój udział w wojnie bolszewickiej. 7 listopada 1918 r. pułkownik Jan Rządkowski rozpoczął formowanie Piotrkowskiego Okręgowego Pułku Piechoty. 20 listopada w skład pułku włączono pięćsetosobowy oddział V piotrkowskiego okręgu Polskiej Organizacji Wojskowej pod dowództwem kapitana Leopolda Endel-Ragisa. 10 grudnia 1918 r. pułk otrzymał swój numer: 26 pułk piechoty. Początkowo, do końca 1919 r. oddział zabezpieczał niespokojną granicę z Niemcami na Górnym Śląsku.
W 1920 r. został przerzucony na front bolszewicki. W dniu 2 stycznia 1920 r. pułk przerzucono na front wschodni, do Zdołbunowa, jako odwód Frontu Wołyńskiego. 13 stycznia zajął on pozycje obronne na przedmościu Słuczy, na których pozostawał przez blisko 4 miesiące, tocząc z Rosjanami ciężkie walki m.in. w obronie miejscowości Zwiahel (19–21 marca 1920). W walkach o tę miejscowość jednostka odpierała szturmy trzech rosyjskich pułków piechoty.
Następnie wziął udział w „wyprawie kijowskiej”. W wyniku szybkiego marszu, nie napotykając oporu, zajął pozycje na odcinku Teleszówka – Olszanica – Rokitno. Gdy w końcu maja 1920 r. wyruszyła wielka sowiecka kontrofensywa 12 Armii i 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego, 26 pp w dniach 27–29 bronił linii rzeki Uzień.
W związku z przedarciem się na tyły wojsk polskich rosyjskiej Armii Konnej i zagrożeniem linii komunikacyjnych, rozpoczął się generalny odwrót wojsk polskich. Odwrót 7 DP, a w jej składzie 26 pp, spod Białej Cerkwi rozpoczął się 8 czerwca 1920 r. Pułk szedł w straży przedniej północnej kolumny 7 DP. Do Radomyśla odwrót odbywał się bez styczności z nieprzyjacielem. „Za Radomyślem o świcie 15 czerwca, II batalion, idący na czele pułku, wpadł w Horbulowie na nocującą tamże brygadę 4-ej dywizji kawalerji z armii Budionnego, której zadaniem było odcięcie drogi odwrotu 3-ej armii polskiej i opanowanie ważnego węzła drogowego Korostenia. Rozpoczęła się zażarta walka, do której weszły wkrótce również I i III bataliony. Nieprzyjaciel, zaskoczony i wyparty z samej wioski przez II batalion, pierwszej chwili.pierzchnął, następnie jednak pod osłoną ognia swej artylerii i taczanek, przeszedł do szarż na rozwinięte za wsią bataliony 26-go pułku. Około godziny 8 dowódca grupy kawalerji sowieckiej, Woroszyłow, rzucił do natarcia ostatni odwód – jedną brygadę kawalerji. Ze strony polskiej do walki weszli nawet woźnicy i kucharze, pozostawiając konie i wozy na drodze. Położenie stało się groźne, gdyż idące z tyłu, 25-y pułk i batalion 4-ego pułku strzelców podhalańskich znajdowały się jeszcze o kilka kilometrów od pola walki.
W tym krytycznym momencie 9-a i 11-a kompanje, przesunięte na najbardziej zagrożony punkt, przeszły do kontrataku i poderwały cofające się już inne kompanje pułku. […]”7. Do godziny 10 droga odwrotu została otwarta. W walce tej piotrkowska piechota zdobyła… tabory bolszewickiej kawalerii.
We wrześniu 1920 r. II i III bataliony 26 Pułku Piechoty pod dowództwem mjr. Ryszarda Waniczka wzięły udział w słynnym zagonie na Kowel. Z jednej strony był to jeden z ostatnich podjazdów w historii polskiej armii, z drugiej pierwszy w historii przykład udanego zastosowania taktyki blitzkriegu. Dzięki użyciu samochodów ciężarowych w ciągu kilkunastu godzin grupie majora Bochenka udało się obejść 12 armię bolszewicką i zmusić ją do odwrotu.
Po wojnie 26 pułk piechoty stacjonował w Gródku Jagiellońskim i Lwowie. W Piotrkowie skoszarowano natomiast 25 pułk piechoty (który w pewnych momentach wojny bolszewickiej walczył na tym samym odcinku frontu co dwudziesty szósty). Nie zapomniano jednak o miejscu pochodzenia jednostki. Gdy w 1928 r. nadawano pułkowi odznakę, w jej centralnym miejscu znalazł się herb Miasta Trybunalskiego Piotrków.
Bartosz Czerwiński
Pod linkiem odznaka pułku:
http://piotrkovskie.pl/index.php/glowna/miasto/195-z-miasta-trybunalskiego-piotrkowa-do-polskiego-lwowa
